پرونده موضوعی - دروازه‌بانی خبر

امروزه افراد بشر خواسته یا ناخواسته در احاطه‌ی رسانه‌ها قرار گرفته و شناخت و درکشان از پیرامون را رسانه شکل می‌دهد.

پیام‌هایی که از طریق رسانه‌ها به او می‌رسد و حتی واقعیتی که از او مخفی نگاه داشته می‌شود، تصویر ذهنی و آگاهی‌های بشر امروز را از جهان پیرامون شکل می‌دهد.

هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که این تصویر ، تصویری دقیق، روشن و کامل است و برای این است که جهان بینی رسانه ای، جهان بینی دقیق و قابل اعتمادی نیست.

علی رقم تصور که گمان می‌کنیم رسانه‌ها با بی طرفی کامل صرفاً برای آگاه ساختن مخاطب، در تلاش و تکاپو هستند، امروزه رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگر، تحت تأثیر اغراض و اهداف سیاسی و اقتصادی و منافع خاص گروهی، جاه طلبی‌ها و قدرت طلبی‌ها قرار دارند.

در گذشته نیز امر به این منوال بوده و همواره کانون‌های ممیزی همان کانون‌های قدرت بوده‌اند و آن‌ها بوده‌اند که مشخص می‌کردند چه چیزی منتشر شود و چه مطلبی سانسور شود.

خبری که به رسانه راه می‌یابد از دروازه‌های متعدد و از مسیری طولانی گذشته است و رسانه خود به عنوان آخرین گزینش‌گر خود دارای دروازه های متعددی است.

عبور یا عدم عبور یک مقوله‌ی خبری از دروازه‌ها در ابتدا احساس می‌شد که وابسته به پیشینه دروازه‌بانان از نظر طبقه و لایه اجتماعی، روز آمدی، سطح تحصیلات و طرز تلقی آنان از جامعه، ارزش‌ها، هنجارها و برداشت سازمان که دروازه‌بانان برای آن کار می‌کنند؛ است رفته رفته جای خود را به سیاست‌های غالب بر مدیریت رسانه و نظام‌های سیاسی در این تعریف داد.

استاد یونس شکر خواه در کتاب خبر در مبحث مربوط به دروازه بانی خبر معتقد است: دروازه بانی خبری در حقیقت پا به پای خبر از همان هنگام که خبر توسط فرد، نهاد یا مجموعه ای از عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و اجتماعی در مجاری و کانال‌های خبری جاری شده، مطرح بوده است .

مسلماً این فرآیند موجب می‌شود تصویری که از جهان پیرامون ارائه شود؛ دست خورده و مخدوش باشد.

چینبال یکی از نظریه‌پردازان ارتباطات نیز در مواجه با خطوط قرمز و دروازه‌بانان که بیشتر ساخته و پرداخته دولت‌ها هستند می‌پرسد:" به دلیل چه عواملی در اکثر رسانه های جهان حمایت از دولت‌ها یک امر عادی به حساب می‌آید؟

فرقی نمی‌کند که این دولت انقلابی است یا ضد انقلابی، محافظه کار است یا رادیکال؟ "

ولی جامعه‌شناسانی که در زمینه جامعه شناسی رسانه‌ها کار می‌کنند ؛ پاسخی واقع‌گرایانه می‌دهند که: دروازه‌بانان جهانی را ارائه می‌کنند که برای قلمروهای منافع عمده، بی خطر است.

نوآم چامسکی و ادوارد اس. هرمن (Edward S. Herman ) پژوهشگران ارتباطی رادیکال امریکا در سه دهه گذشته، پنج فیلتر را در رسانه های امریکا شناسایی کرده بودند که این پنج فیلتر منافع طبقه حاکم بر امریکا را حفظ می‌کنند و عبارت بودند از: مالکیت رسانه‌ها، تبلیغات، منبع، شرکت‌های بزرگ و جناح راست و ایدئولوژی ضد کمونیسم.

البته این معیارها با از بین رفتن کمونیسم تا حدودی تغییر کرده است و در آمریکای امروز خطوط قرمز جایشان را به مسائل دیگر بخشیده‌اند.

اصولاً هر حکومتی برای بقای خود ناچار به ایجاد خطوط قرمز و دروازه سازی برای گزینش اخبار است.

البته این امر مطلق نیست و تمهید نوین در کشور های توسعه یافته در حال حاضر ،تکثر و فراوانی پیام همسو و به انزوا کشانیدن اخبار قرمز و خطرساز است تا این که راه خفقان را در پیش گیرند.

در این شیوه سعی می‌شود آنقدر رسانه و اخبار همسو باشد که اخبار ممنوعه در تنهایی ، دروغ جلوه نمایند و در افکار عمومی تأثیری نداشته باشند .

این جریان نشانگر ظرفیت بالای مدیریتی این کشورهاست و شاخصه تشخیص کشورهای توسعه یافته با کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه است .

"مهدخت بروجردی علوی" در مقاله ای که عنوان شد با نشانه گرفتن ممیزی‌ها و دروازه‌ها می‌پرسد:" چه کسانی از میان ده‌ها عامل تعیین کننده حق و قدرت تصمیم گیری دارند و چگونگی در فرآیند انتقال خبر از منابع به مقصد عمل می‌کنند؟ هر که هست و هر چه هست. یک واقعیت را نمی‌توان انکار کرد و آن اینکه عملکرد این گروه، و تصمیمات آن‌ها ، اطلاعات و آگاهی‌های صدها میلیون انسان را در هرروز و هر ساعت شکل می‌دهد و تصویر واقعیت‌های اجتماعی را برای آنان می‌سازد."

و با درک وجود ذاتی این دروازه‌ها در چارچوب نظام‌های سیاسی نتیجه می‌گیرد: " مطالعه این گروه (دروازه‌ها) به این دلیل اهمیت می‌یابد که آن‌ها تعیین می‌کنند ما چه بدانیم و چه ندانیم آن‌ها فرایند دانایی و اطلاع رسانی را رقم می‌زنند و به ویژه اینکه مسئله دروازه بانی در یک نقطه و در یک مقطع صورت نمی‌پذیرد و هر یک از عوامل و عناصر دست‌اندرکار می‌تواند بر جریان انتقال خبر تأثیر بگذارد. "

جان هارتلی معتقد است که بسیاری از ارزش‌های مورد بحث در رمزهای روزنامه‌نگاری مقولاتی همچون وضوح و بی‌طرفی هستند اما پیوسته‌ترین وظیفه گفتمان خبر این مزیت است که مفاهیم ویژه ای در خبرها بالاتر از سایر مفاهیم قرار گیرند و این امر حاصل کار دروازه‌بانان است .

او می‌گوید خبر مثل یک «فوتبالیست» است که وقتی از سوی «مربی» به زمین فرستاده شد، باید طبق قوانین پذیرفته شده، بازی کند، و مثلاً نمی‌تواند به تیم مقابل بپیوندد.

توجه به دروازه سازان اگر چه شاید اهمیت چندانی از سوی خبرنگاری که به گفته هارتلی بازیکنی در میدان فوتبال است ؛ نداشته باشد ولی توجه به این مقوله همیشه از نظر صاحب نظران ارتباطات یکی از دغدغه های اساسی است و نقطه بحث سیاست گذاران رسانه‌ها با ممیزی‌های حکومتی و قدرت‌های دیگر است.

هارتلی هم با این سؤالات که: دروازه سازان چه کسانی هستند؟ و ماهیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و فنی آنان چیست؟ و بالاخره کار دروازه‌بانان این دروازه سازان، صدور جواز عبور رویدادها و خبرهاست یا «اختراع واقعیت» و «تولید رضایت»؟ می‌خواهد نگاه روشنفکران و صاحب نظران را به این مراقبت متوجه کند که حداقل بدانند دروازه‌بانان جامعه ای که در آن زندگی می‌کنند چه کسانی هستند.

از طرفی دیگر این سؤالات که ناشی از دغدغه جزئی نگر بر مناسبات و تأثیرات اطلاع رسانی است؛ می‌تواند برای سیاست مداران و مدیران حکومتی هم مفید باشد.

در کشور ما دروازه بانی خبر به خاطر تخصصی نبودن ممیزی‌ها در ابتدای انقلاب بیشتر درگیر اخبار و گزارش‌ها قربانی نگاه سیاسی بوده و حذف می‌شدند ولی با رشد روز افزون رسانه‌ها و گسترش آن‌ها در قالب‌های ماهواره ای و دسترسی آسان مردم به اخبار رسانه به ویژه رسانه های اینترنتی دروازه بانی خبر به اجبار به سوی تخصصی شدن حرکت کرده و سعی دارد با اتخاذ شیوه های جدید مدیریتی چون رسانه های بزرگ دنیا غالب‌های مدرن را جایگزین حذف کند.

بر همین اساس رسانه‌ها با پی بردن به ارزش تولیدکننده بودن در عرصه خبر همواره سعی می‌کنند گوی رقابت را از دیگر رقیبان خود بربایند و اخبار و گزارش‌ها آن گونه که می‌پسندند ارائه کنند.

سعی می‌کنند مطالب را زودتر از رقبای خود و با کیفیتی که خود می‌خواهند ؛منتشر کنند .

در این عرصه مسلماً رسانه‌هایی که دروازه های متعددی داشته باشند دیر تر از دیگر رسانه‌ها عمل می‌کنند.

ممیزی‌ها در کشور های مدرن به خبرنگار و گزارشگر تزریق شده و او در حالی که خبر را تهیه می‌کند در آن واحد آن مطلب را از دروازه های متعدد می‌گذراند و مطلب رسانه ای را حداکثر با یک یا دو واسطه بر خروجی رسانه‌اش قرار می‌دهد.

رسانه های مدرن در مواجهه با اخبار ممنوعه نیز اقدامات قابل توجهی انجام می‌دهند که این جریان به خاطر بزرگی و گسترده بودن رسانه آن‌ها موجب می‌شود بیشتر در خدمت افکار و نیات سیاستمداران و قدرت‌های سیاسی و اقتصادی قرار می‌گیرد.

یکی از این اقدامات بی توجهی به این اخبار از سوی رسانه‌ها و انتشار آن اخبار از سوی رسانه‌هایی محدود و کوچک است که از این تمهید مدرن در این مقاله به عنوان "خفقان مدرن" یاد شد.

در این فرآیند اخبار منتشر شده تحت شعاع کوچکی رسانه‌ها گم شده و از بین می‌روند و نمی‌توانند تأثیر خاصی بر افکار عمومی داشته باشند.

 برگرفته از مطلب سایت آفتاب

تسهیل‌گری در برابر دروازه‌بانی خبر

نگاهی به چشم انداز در حال ظهور صنعت خبرنگاری

از آن زمان که خبر وجود داشته است و صنعت خبر با گزت ها و نشریات ابتدایی شکل گرفته است، دروازه بانی خبر نیز به عنوان یکی از وظایف اصلی در حرفه خبرنگاری وجود داشته است. اگرچه در تاریخ تحقیقات روزنامه‌نگاری، نخسین بار دیوید وایت و کرت لوین بودند که بر پایه تحقیقاتشان آن‌را در قامت یک نظریه صورت بندی علمی کردند و در ادبیات ارتباطات ثبت نمودند. مفهوم دروازه بانی خبر که می توان آن‌را از جمله ستون های حرفه خبرنگاری توصیف کرد، آن‌گونه که روزنامه‌نگاران روزنامه‌ها و دانشجویان روزنامه‌نگاری می شناسند، در واقع متعلق به کار خبری در رسانه‌های سنتی و کلاسیک یا همان روزنامه‌ها و رادیو و تلویزیون است...

مدل های جدید دروازه بانی اخبار

رسانه ها در فرایند تولید و پخش اخبار و در ایستگاه های متعدد، افرادی را برای پالایش اطلاعات و اخبار و کنترل جریان اطلاعات گمارده اند که وظیفه آن ها فیلترکردن پیام های ارتباطی است و به گفته اصحاب رسانه ها پیامها را بهداشتی و پاستوریزه می کنند.این عمل رادروازه بانی و کسانی را که چنین وظیفه ای را انجام می دهند دروازه بان می گویند.  دروازه بانی اخبار رسانه ای معمولا" در 3 مرحله انجام می شود که یک مرحله آن برون رسانه ای است و 2 مرحله آن درون رسانه ای است.

دروازه بانی خبر و لزوم توجه به آن در مطبوعات محلی

هر دقیقه و ساعت میلیاردها رویداد کوچک و بزرگ در سراسر جهان هستی اتفاق می افتد که می توانند ارزش خبری داشته باشند.اما یک رسانه طبیعتا نمی تواند به تمامی رویدادها و اتفاقات پیرامون خود پرداخته و ناگزیر به گزینش اخبار خواهد بود. فرایندی که از آن تحت عنوان دروازه بانی خبر Gatekeeping یاد می شود. چنانچه می دانیم ارزش های خبری هفت گانه تعریف شده در روزنامه نگاری عبارتند از:دربرگیری یا فراگیری(Impact)،شهرت و معروف بودن(prominence)چالش و کشمکش(conflict)،جدید بودن و تازگی(timeliness)،عجیب بودن و استثنا(oddity)،فراوانی(magnitude)و مجاورت (proximity) (1)و طبیعتا گزینش گری یا دروازه بانی اخبار نیز برای هر رسانه ای بر اساس این ارزش های خبری خواهد بود.

دروازه بانی خبر

این مقاله به بررسی مفهوم دروازه‌بانی در رسانه‌ها و نقش دروازه بانان در گزینش و انتخاب اخبار می پردازد. پیام‌هایی که از طریق رسانه‌ها به ما می رسند و یا حتی نمی رسند، تصویر ذهنی و آگاهی‌های ما را از جهان پیرامون شکل می‌دهند. هیچ کس نمی تواند ادعا کند که این تصویر، تصویری دقیق، روشن و کامل است. اخبار و رویدادها تا به گوش ما برسند، از صافی هایی عبور می کنند که معلوم نیست با محتوای آنها چه می کنند. برنامه ریز ارتباطی به عنوان دروازه بان، با تعیین اینکه چه اطلاعاتی را باید کنار گذارد و به چه اطلاعاتی اجازه عبور دهد، می تواند تا اندازه ای در فراگرد ارتباطی اعمال قدرت کند.

معیارهای گزینش خبر

خبری که به روزنامه راه می یابد از دروازه های متعدد و از مسیری طولانی خواهد گذشت. خبری که در مقابل دیدگان شما قرار می گیرد، شما را آخرین گزینشگر خبر می داند. بنابراین هر رویدادی که به خبر تبدیل می شود، از دروازه های متعدد می گذرد، برخی از این دروازه‎ها، باز، برخی نیمه باز و تعدادی کاملاً بسته هستند.

 "استوارت هود(Stuart Hood)  در فصل سیاست تلویزیون از کتاب جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ویراسته "دنیس مک کوئیل(Dennis McQuail)  می نویسد: یک برنامه تلویزیونی حاصل چندین انتخاب است که توسط طیفی از دروازه بانان (گزینشگران/ Gate keepers) صورت گرفته است.